Kierowca, jako przedsiębiorca – korzyści, zagrożenia, utrudnienia, ryzyka
Wysokie koszty zatrudnienia kierowców na podstawie umowy o pracę skłaniają przewoźników do coraz częstszej współpracy z kierowcami na zasadach B2B. Ile można na tym zarobić i jakie ryzyka z tym się wiążą? – wyjaśniają Konrad Dura i Kamil Kopeć, eksperci z kancelarii Mariański Group w Łodzi.
Unijny Pakiet Mobilności od lat kształtuje ustawę o transporcie drogowym i czasie pracy kierowców, nakładając na przewoźników coraz to więcej regulacji. Czas pracy kierowców był zmieniony już w 2020 r., kiedy to został wprowadzony obowiązek powrotu kierowcy na co najmniej 45 godzin do miejsca zamieszkania lub bazy firmy raz na cztery tygodnie, czy też obowiązek odbywania przez kierowców regularnych cotygodniowych odpoczynków poza kabiną pojazdu. Dzienny limit czasu pracy kierowcy może obecnie zostać wydłużony jedynie do dwóch godzin i to tylko w przypadku powrotu do bazy. Zasady wynagradzania kierowców realizujących przewozy międzynarodowe uległy gruntownej zmianie od lutego 2022 r.
Umowa o pracę – najdroższa
Nowelizacja wprowadziła wymóg wypłacania kierowcom minimalnego wynagrodzenia odpowiadającego stawkom obowiązującym w kraju przez którego terytorium realizowany jest przewóz przez firmę transportową z siedzibą w państwie niepowiązanym z ładunkiem. Dodatkowymi utrudnieniami dla kierowców międzynarodowych jest powrót do bazy w kraju siedziby przewoźnika, realizowany raz na osiem tygodni, czy też zakaz realizacji więcej niż trzech przejazdów kabotażowych w ciągu siedmiu dni. Pakiet Mobilności dokonał ponadto likwidacji możliwości klasyfikowania podróży służbowej, jako formy, w której wykonywane są zadania służbowe kierowców, wykonujących międzynarodowe przewozy.
Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców enumeratywnie wymienia legalne formy zatrudnienia zatrudnionych kierowców:
- umowa o pracę;
- umowa zlecenie;
- umowa o świadczenie usług kierowania pojazdem.
Umowa o pracę jest najdroższą opcją zatrudnienia kierowcy, a na gruncie prawa pracy nie dopuszcza ona możliwości wypłacania kierowcy diet i ryczałtów noclegowych. Z tych przywilejów podatkowych może natomiast skorzystać pracownik zatrudniony na podstawie umowy o świadczenie usług i kierowania. W stosunku do umowy o pracę ten rodzaj zatrudnienia stanowi pewną formę obniżenia kosztów pracodawcy przy większym wynagrodzeniu dla pracownika.
Lipcowe nowelizacje czyli tzw. „Nowy Polski Ład” wprowadziły liczne modyfikacje do wynagrodzeń na podstawie umowy o pracę, czyniąc ją nieco korzystniejszą dla większości typów wynagrodzeń. Nowy pakiet zmian obejmuje przede wszystkim:
- zredukowanie z 17 proc. do 12 proc. stawki podatku przewidzianej dla dochodów nieprzekraczających drugiego progu podatkowego w kwocie 120 tys. zł;
- zlikwidowanie tzw. ulgi dla klasy średniej;
- wprowadzenie nowej skali podatkowej;
- obniżenie 1/12 kwoty zmniejszającej podatek do poziomu 300 zł;
- pobór części zaliczki podatkowej;
- rozszerzenie zerowego PIT na zasiłki macierzyńskie.
Opodatkowanie średniego wynagrodzenia kierowców za 2021 r. na podstawie umowy o pracę kształtuje się następująco.
| Umowa o pracę | Od lipca 2022 r. |
| Przychód miesięczny (na umowie) | 10 500 zł |
| Średni, roczny przychód brutto (na umowie) | 126 000 zł |
| Koszty uzyskania przychodów | 3 600 zł |
| Dochód | 122 400 zł |
| ZUS | 14 188 zł |
| Składka na ubezpieczenie chorobowe | 3 087 zł |
| Łącznie składki na ZUS | 17 275 zł |
| Podstawa opodatkowania | 105 125 zł |
| Kwota zmniejszająca podatek | 3 600 zł |
| PIT | 9 015 zł |
| ZUS | 17 275 zł |
| Składka zdrowotna | 9 785 zł |
| Danina solidarnościowa | 0 zł |
| SUMA obciążeń | 36 075 zł |
| Efektywna stopa obciążeń | 28,63% |
| Ile zostaje netto w roku podatkowym? | 89 925 zł |
| Ile zostaje netto miesięcznie? | 7 494 zł |
Tab. 1 – opodatkowanie w ramach umowy o pracę.
Ryzykowne samozatrudnienie
Najdonioślejszą korzyścią samozatrudnienia jest wyższa pensja pracownika, a dla przedsiębiorstwa zlecającego przewozy niższe koszty pracownicze. Własna działalność zapewni kierowcy większą swobodę w wykonywaniu przejazdów, bowiem nie podlega on stosunkowi służbowemu. Umożliwi mu to dowolną rezygnację z kursów uciążliwych czy też mało opłacalnych.
Ustawodawca nie wymienia samozatrudnienia jako legalnej formy współpracy między kierowcą a pracodawcą. Klasyfikacja kodów PKD nie przewiduje również formy działalności, która polega na kierowaniu cudzym pojazdem. Kierowcy tacy są przypisani do sekcji działu transport, co oznacza, że podlegają oni regulacjom unijnym, jak i Ustawie o transporcie drogowym poprzez konieczność posiadania licencji. Konsekwencjami za świadczenie przewozów na tego typu współpracy bez posiadanej licencji jest ryzyko narażenia się na sankcje finansowe oraz na odpowiedzialność za niewłaściwe wyliczenie wymiaru godzin wynagrodzenia. Co więcej elektroniczny system w którym realizowane są zgłoszenia kierowców – IMI – nie przewiduje formy zatrudnienia w postaci kontraktu pomiędzy dwoma firmami. System ten dla wszystkich krajów Unii Europejskiej przewiduje jedynie relacje pomiędzy przedsiębiorstwem a osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej.
W konsekwencji forma współpracy B2B może zostać podważona zarówno przez polskie jak i zagraniczne służby. Przez ograny kontrolujące zakwestionowane może zostać w szczególności spełnienie wymogów dotyczących europejskich płac minimalnych, zgodnych z wysokościami należnych diet za przejazd służbowy dla danego kraju.
Zgodnie z poniższymi wyliczeniami, większe „wynagrodzenie” będzie jednak przysługiwać samozatrudnionym i to przy założeniu braku kosztów uzyskania przychodu.
Porównanie opodatkowania na JDG (ryczałt + liniowy)
| Średni, roczny przychód netto (bez VAT) | 126 000 zł |
| Średnie, roczne koszty uzyskania przychodów (netto) | 0 zł |
| Średni dochód | 126 000 zł |
| Składki na ZUS (rocznie) | 13 491 zł |
| Podstawa opodatkowania | 112 509 zł |
| JDG – Podatek liniowy 19 proc. | 2022 r. |
| PIT | 20 329 zł |
| ZUS | 13 491 zł |
| Składka zdrowotna | 5 513 zł |
| Danina solidarnościowa | 0 |
| SUMA obciążeń | 39 333 zł |
| Efektywna stopa obciążeń | 31,22 proc. |
| Ile zostaje netto? | 86 667 zł |
| Ile zostaje netto miesięcznie? | 7 222 zł |
| JDG – Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Stawka 8,5 proc. | 2022 r. |
| ZUS | 12 446 zł |
| PIT | 9 367 zł |
| Składka zdrowotna | 6 719 zł |
| Suma obciążeń | 29 576 zł |
| Efektywna stopa obciążeń | 23,47 proc. |
| Ile zostaje netto? | 96 424 zł |
| Ile zostaje netto miesięcznie? | 8 035 zł |
Skala podatkowa
| Średni, roczny przychód netto (bez VAT) | 126 000 zł |
| Średnie, roczne koszty uzyskania przychodów (netto) | 0 zł |
| Średni dochód | 126 000 zł |
| Składki na ZUS (rocznie) | 13 491 zł |
| Podstawa opodatkowania | 112 509 zł |
| Skala podatkowa z uwzględnieniem ulgi dla klasy średniej | 2022 r. |
| Kwota zmniejszająca podatek | 3 600 zł |
| Podstawa opodatkowania po uldze | 112 509 zł |
| PIT | 9 901 zł |
| ZUS | 13 491 zł |
| Składka zdrowotna | 10 126 zł |
| Danina solidarnościowa | 0 zł |
| Suma obciążeń | 33 518 zł |
| Efektywna stopa obciążeń | 26,60% |
| Ile zostaje netto? | 92 482 zł |
| Ile zostaje netto miesięcznie? | 7 707 zł |
Z powyższych wyliczeń największe wynagrodzenie netto przypada dla działalności opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Co więcej w wyliczeniach została uwzględniona stawka 8,5 proc. dla działalności usługowej w postaci świadczenia usług kierowcy. Istnieje jednak możliwość podlegania pod stawkę 5,5 proc. dla przychodów w zakresie przewozów ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton. Taka forma opodatkowania, aby nie rodziła ryzyka jej zakwestionowania przez urzędy, powinna być wcześniej potwierdzona interpretacją indywidualną wydaną przez dyrektora Krajowej Izby Skarbowej.
Należy wziąć pod uwagę także takie ujemne strony pracy na własny rachunek, jak: brak płatnych urlopów wypoczynkowych czy nadgodzin, a także konieczność indywidualnego opłacenia okresowych badań lekarskich oraz wszelkich opłat drogowych. Wymiar oskładkowania ZUS dla przedsiębiorcy również jest wysoki, dla samozatrudnionego dochodzą ponadto koszty księgowe. Praca na własny rachunek nie uprawnia też kierowcy do zaliczenia w poczet wynagrodzenia diet i ryczałtów noclegowych, które są korzystne podatkowo.
Ryzyka samozatrudnienia
Zgodnie z polskim prawem kierowca będący na samozatrudnieniu jest przewoźnikiem, przyjmuje on zatem na siebie ryzyka, które w normalnym stanie rzeczy ciążyłby na jego pracodawcy. Przy prowadzeniu działalności gospodarczej na własny rachunek kierowca przejmuje na siebie odpowiedzialność za naruszenie norm czasu pracy, podlega on bowiem tym samym przepisom o czasie pracy co pracownik etatowy, ale za tego drugiego odpowiedzialność ponosi pracodawca. Również obowiązki prawne wykonywania transportu drogowego są niezmienne dla każdego kierowcy, o tyle że kierowca-przedsiębiorca również w tym zakresie przenosi na siebie odpowiedzialność. Kierowca pracujący pod własną firmą będzie odpowiadał również za ewentualne zniszczenia ładunku czy samochodu podczas wykonywanego przejazdu, czy też za niedopełnienie szeregu obowiązków dokumentacyjnych.
Należy pamiętać o przepisach prawa pracy, które ograniczają możliwość świadczenia usług na podstawie umowy B2B przez okres 30 dni na rzecz byłego pracodawcy. Takie przypadki są przedmiotem częstej kontroli przez Państwową Inspekcję Pracy w kwestii celowego omijania stosunku pracy ze względów podatkowych. Przy decyzji o współpracy z byłym pracodawcą nie istnieje możliwość opodatkowywania dochodów podatkiem liniowym w pierwszym roku działalności.
Samozatrudnienie pozwala na obniżenie kosztów pracowniczych oraz zwiększenie wynagrodzeń dla kierowców, niesie natomiast sporo ryzyk, w tym prawnych – szczególnie dla samozatrudnionych kierowców nieposiadających licencji.
Artykuł ukazał się w 5 wydaniu /2022 (październik – listopad) czasopisma Transport Manager
Konrad Dura – doradca podatkowy, ekspert kancelarii Mariański Group w Łodzi
Kamil Kopeć – aplikant adwokacki, konsultant w Departamencie Doradztwa Podatkowego Mariański Group
