Na wypadek przyszłych pandemii, sytuacji kryzysowych i pomocy Ukrainie…
Dzisiejsze czasy nie należą do najspokojniejszych i najłatwiejszych, także dla sektora transportu drogowego. Lista problemów i wyzwań stale wydłuża się. Ocieplający się klimat i potrzeba pilnej odpowiedzi na poziomie europejskim oraz globalnym, pogłębiający się niedobór kierowców, zawirowania związane z wojną na Ukrainie – wszystkie te wyzwania wymagają szybkiej zdecydowanej odpowiedzi.
Na niektóre z tych wyzwań w ostatnim czasie postanowiła zareagować Komisja Europejska (KE), publikując Plan awaryjny dla transportu oraz Komunikat ws. korytarzy solidarnościowych pomiędzy Ukrainą i Unią Europejską.
Artykuł ukazał się wydaniu 3/2022 ( czerwiec-lipiec) czasopisma Transport Manager
Plan awaryjny dla transportu
Jak podkreśla KE, w ciągu ostatnich dwóch lat unijny sektor transportu znacznie ucierpiał w wyniku dwóch poważnych kryzysów – pandemii COVID-19 i agresji wojskowej Rosji wobec Ukrainy. Aby powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa, w krajach UE wprowadzono szereg ograniczeń. Niestety brak skoordynowanego podejścia wpłynął negatywnie na sektor transportu, utrudniając transgraniczne świadczenie usług. Także wojna na Ukrainie była dużym wstrząsem dla firm transportowych, szczególnie tych jeżdżących na Wschód. Pełne skutki wojny na Ukrainie nie są jeszcze znane, ale lista wyzwań i problemów stale wydłuża się.
Plan awaryjny dla europejskiego transportu to zestaw narzędzi do wykorzystania w przypadku kryzysów transportowych wszelkiego rodzaju
Aby lepiej przygotować unijny sektor transportu na podobne wyzwania w przyszłości KE przedstawiła w maju br. propozycję planu awaryjnego. W dokumencie zaprezentowano zestaw narzędzi do wykorzystania w przypadku kryzysów transportowych wszelkiego rodzaju, tj. klęsk żywiołowych, pandemii, ataków terrorystycznych, cyberataków, konfliktów zbrojnych, awarii infrastruktury, a także przerw w dostawach prądu. Plan opracowano na podstawie zdobytych doświadczeń i inicjatyw podjętych podczas pandemii COVID-19.
Nauki z pandemii
Główną lekcją wyciągniętą z pandemii jest potrzeba skoordynowanych działań, aby uniknąć blokad na granicach UE. Wszelkie działania podejmowane w przyszłości mają być skoordynowane, proporcjonalne (ograniczone do koniecznego minimum), niedyskryminujące. Powinny także mieć na celu ochronę rynku wewnętrznego UE. Ważnym elementem będzie także informowanie wszystkich zainteresowanych stron o podjętych środkach jeszcze przed ich wejściem w życie oraz prowadzenie konsultacji i sprawna wymiana informacji pomiędzy krajowymi punktami kontaktowymi.
Realizacja planu będzie wymagała m.in. dostosowania prawa europejskiego, poprzez wprowadzenie odpowiednich klauzul. Komisja zastanowi się m.in. nad wprowadzeniem dodatkowej tymczasowej elastyczności w stosowaniu przepisów dotyczących czasu jazdy i odpoczynków. Te stałe przepisy mogłyby odzwierciedlać środki tymczasowe, wprowadzone w ramach rozporządzenia Omnibus I i II.
Konieczne jest także stałe wsparcie finansowe dla sektora transportu, w tym poprzez Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Aby zminimalizować skutki wojny na Ukrainie i zmniejszyć zależność UE od paliw kopalnych, ponad 15 proc. funduszu zostanie wydanych na inwestycje i reformy związane z transformacją ekologiczną transportu. Dodatkowe środki na ten cel zostaną przeznaczone w ramach programu REPowerEU oraz funduszy strukturalnych. Środki finansowe zostaną także przeznaczone na transformację cyfrową. W czasach kryzysowych standardem mają być maksymalnie 15-minutowe odprawy na granicach, tak jak przewidziano to przy okazji wprowadzenia uprzywilejowanych korytarzy. Udoskonalana jest także aplikacja Galileo, która monitoruje czas oczekiwania na granicach UE. Kolejnym ważnym wyzwaniem jest repatriacja pasażerów oraz pracowników transportu, którzy utknęli w krajach trzecich. Komisja rozważa utworzenie wspólnych unijnych konsularnych zespołów reagowania kryzysowego. W ramach działań planowane jest także zwiększenie poziomu cyberbezpieczeństwa.
Główną lekcją wyciągniętą z pandemii jest potrzeba skoordynowanych działań, aby uniknąć blokad na granicach UE.
Korytarze Solidarnościowe między UE a Ukrainą
Pracując na planem awaryjnym dla transportu Komisja Europejska musi równolegle zmierzyć się z kolejnym kryzysem, jakim jest rosyjska agresja na Ukrainę. W wyniku wojny drastycznie ograniczona została możliwość wywozu żywności z Ukrainy. Obecnie 20-25 mln ton zbóż oczekuje na pilny transport w ciągu najbliższych trzech miesięcy. Sytuacja ta stanowi poważne zagrożenie dla gospodarki ukraińskiej, a także dla bezpieczeństwa żywnościowego na świecie. Aby produkty rolne docierały do UE i na rynki światowe oraz aby zapewnić możliwość przywozu na Ukrainę niezbędnych towarów, zaistniała pilna potrzeba utworzenia alternatywnych logistycznych tras z wykorzystaniem wszystkich rodzajów transportu. W tym celu w maju KE zaproponowała szereg działań, w tym utworzenie korytarzy solidarnościowych.
Wąskie gardła
Aby zaplanować niezbędne działania Komisja Europejska wspólnie z państwami członkowskimi przeprowadziła analizę wąskich gardeł, które utrudniają wsparcie Ukrainy. Są to m.in. różnice w szerokości torów na Ukrainie i w krajach UE. W konsekwencji ukraińskich wagonów nie można używać w większości państw członkowskich, a towary trzeba przeładowywać. Niestety obecna zdolność przeładunkowa w UE jest niewystarczająca i nieprzystosowana do obsługi dużych wolumenów. Przeładunek jest czasochłonny i wymaga specjalistycznego sprzętu, którego ilość może być niewystarczająca.
Trudno jest zapewnić także połączenia z wykorzystaniem samochodów ciężarowych, co wynika z braku dostępnych pojazdów, określonych ograniczeń w przepisach regulujących prawa przewozowe, problemów administracyjnych w zakresie wydawania i ważności dokumentów, a także z braku kierowców samochodów ciężarowych na Ukrainie i w UE. Czas oczekiwania na granicy w przypadku samochodów ciężarowych często przekracza 12 godz.
Kolejnym utrudnieniem są procedury administracyjne. Z informacji zwrotnych od zainteresowanych stron wynika, że nadal dochodzi do niepotrzebnych i kosztownych opóźnień w dostawie przesyłek w związku z kontrolami granicznymi (chodzi tu o kontrole fitosanitarne i weterynaryjne oraz odprawę celną).
Działania krótko- średnio- i długookresowe
W przypadku transportu z Ukrainy pilnie potrzeba wagonów zbożowych i intermodalnych oraz kontenerów i kontenerów cystern (na płyny, np. olej z nasion słonecznika). Potrzebnych jest także więcej barek i statków żeglugi przybrzeżnej. Aby zapewnić równowagę między popytem a podażą taboru KE zaproponowała stworzenie platformy wymiany informacji pomiędzy podmiotami ukraińskimi oraz podmiotami z UE. Po stronie ukraińskiej chodzi m.in. o ministerstwa, organy celne i nowo utworzoną ukraińską Radę Koordynacyjną ds. Logistyki w Rolnictwie. Po stronie UE platformę będą tworzyli przedstawiciele branży, np. przedsiębiorstwa transportowe, podmioty prowadzące przeładunek, przedstawiciele kolejowych korytarzy towarowych i portów. Dodatkowo każde państwo członkowskie zostało poproszone o wyznaczenie specjalnego punktu kontaktowego ds. korytarzy solidarnościowych.
Komisja wezwała także kraje UE do priorytetowego traktowania ukraińskiego wywozu produktów rolnych korytarzami towarowymi o największej dostępnej zdolności przepustowej oraz do przydzielenia niezbędnych tras pociągów między centrami przeładunkowymi a portami UE. Dodatkowo Komisja wezwała kraje UE do przyspieszenia procedur na granicach poprzez zwiększenie zdolności w zakresie procedur kontroli i inspekcji. KE zachęca państwa członkowskie do stosowania maksymalnej elastyczności lub nawet do czasowej rezygnacji z innych niż niezbędne wymogów wynikających z krajowych przepisów oraz do upraszczania procedur administracyjnych.
Oprócz pilnej potrzeby znalezienia alternatywnych tras, konieczne jest również jak najszybsze wprowadzenie środków średnio- i długoterminowych, aby udoskonalić infrastrukturę, w tym terminale przeładunkowe i multimodalne oraz konieczne połączenia kolejowo–drogowe w odpowiednich portach w UE i na terytorium Ukrainy i Mołdawii. Konieczna jest także poprawa jakości sieci połączeń z UE. Ocenie poddana zostanie także możliwości przechowywania zboża w UE. W tym celu Komisja przedstawi wytyczne dotyczące dostępnego finansowania oraz zasad dotyczących przetargów publicznych, aby wspierać sprawne przeprowadzenie inwestycji.
W czasach kryzysowych standardem mają być maksymalnie 15-minutowe odprawy na granicach, tak jak przewidziano to przy okazji wprowadzenia uprzywilejowanych korytarzy.
Efekty dotychczasowych działań
Pod koniec maja komisarz ds. transportu – Adina Valean – przedstawiła stan wdrożenia proponowanych rozwiązań. Część z krajów UE już wyznaczyła punkty kontaktowe do obsługi korytarzy solidarnościowych. Odbyło się także spotkanie plenarne platformy wymiany. W spotkaniu udział wzięło 250 przedstawicieli podmiotów ukraińskich oraz europejskich. Dużym wyzwaniem na ten moment są procedury administracyjne oraz kontrolne, które wydłużają transport towarów z Ukrainy. Odnotowywane są przypadki, gdzie transport jest opóźniony od kilu do 10 dni z powodu braku jednego certyfikatu. Komisarz ponowiła swój apel do krajów UE o uproszczenie procedur kontrolnych, szczególnie towarów przejeżdżających przez Europę tranzytem.
Realizacja działań zaproponowanych przez Komisję Europejską będzie w dużym stopniu zależała od stopnia zaangażowania państw członkowskich. Procesowi temu przygląda się z bliska Parlament Europejski. Miedzy innymi dlatego w dniach 20-21 czerwca gościli w Polsce przedstawiciele Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego, aby ustalić na czym polegają bieżące problemy na granicy polsko-ukraińskiej oraz gdzie można szybko udzielić wsparcia ze strony europejskiej
AUTORKA:
Margareta Przybyła
doradca ds. europejskich
Posiada teoretyczną oraz praktyczną wiedzę na temat sektora transportu drogowego i delegowania pracowników. Doświadczenie zawodowe zdobywała przez ponad 16 lat pracując w Brukseli. W ciągu 10-letniej pracy w Parlamencie Europejskim czynnie uczestniczyła w pracach legislacyjnych m.in. nad Pakietem Mobilności oraz nad Dyrektywą wdrożeniową ws. delegowania pracowników. Posiada praktyczną wiedzę na temat kompetencji i funkcjonowania instytucji UE oraz procesu legislacyjnego. Jest członkiem Grupy Ekspertów ds. delegowania kierowców przy Komisji Europejskiej. Od 2019 roku prowadzi własną działalność doradczą w Brukseli pn. MP-Public Affairs, w ramach której wspiera swoich klientów w kontaktach z instytucjami UE.
Więcej informacji na temat działalności można znaleźć na stronie: www.,p-publicaffairs.eu
