Ostatnie lata zarówno na szczeblu krajowym, jak też unijnym to wzmożone prace nad uszczelnianiem systemu VAT. Jednym z efektów tych prac jest m.in. opublikowana w Dzienniku Ustaw pod koniec maja br. – ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw[1], wprowadzająca tzw. „białą listę podatników VAT”.
Nowelizacja ta od 1 września br. wprowadza ujednolicony wykaz podmiotów – umożliwiający weryfikację kontrahentów:
- w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które wykreślił z rejestru jako podatników VAT;
- zarejestrowanych jako podatnicy VAT, w tym podmiotów, których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona
– z uwzględnieniem informacji z ostatnich 5 lat.
Wykaz będzie prowadzony przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w wersji elektronicznej -udostępniany w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów i aktualizowany w każdy dzień roboczy, raz na dobę.
Wskutek nowelizacji obecnie funkcjonujące wykazy podatników zostaną połączone i uzupełnione m.in. o numery rachunku bankowego, wskazane w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym i potwierdzone przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej monitorującego przepływy pieniężne na rachunkach przedsiębiorców (STIR).
Obowiązki i sankcje dla podatników
Zgodnie z założeniami Ministerstwa Finansów narzędzie to ma ułatwić weryfikację kontrahentów (w celu m.in. zminimalizowania ryzyka zakwestionowania przez organy podatkowe prawa do odliczenia VAT z otrzymywanych faktur), jednak dla podatników oznacza dodatkowe obowiązki i ryzyko poniesienia określonych sankcji[2].
Prócz weryfikacji dotyczącej zarówno kontrahentów, jak i – w praktyce – także okoliczności planowanych bądź dokonywanych transakcji, bardzo istotną nowość wprowadzoną na mocy nowelizowanych przepisu stanowi obowiązek dokonywania płatności wyłącznie na rachunek rozliczeniowy widniejący w wykazie. Obowiązek ten będzie dotyczył rozliczeń dokonywanych między podatnikami (B2B) i obejmie sytuacje, w których wartość transakcji przekracza 15.000 zł. Dokonanie płatności na inny rachunek bądź z pominięciem rachunku bankowego wskazanego w wykazie, będzie skutkowało:
- solidarną odpowiedzialnością podatnika całym swoim majątkiem wraz z kontrahentem za zaległości podatkowe dostawcy – w części przypadającej na tę transakcję;
- co do zasady, brakiem możliwości zaliczenia dokonanej płatności do kosztów uzyskania przychodów w podatkach dochodowych (PIT i CIT).
Ustawa przewiduje jednak możliwość uniknięcia ww. sankcji. Stanie tak się wówczas, gdy zapłata, która została dokonana na rachunek inny, aniżeli widniejący w wykazie, zostanie przez podatnika ujawniona naczelnikowi urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury, w ciągu trzech dni od dnia zlecenia przelewu. Uniknięcie ww. sankcji będzie także możliwe w przypadku dokonania płatności z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności.
Warto dodać, że wprowadzane narzędzie w praktyce rozszerza także zakres pojęcia „należytej staranności” nakładając obowiązek każdorazowej weryfikacji kontrahenta z uwzględnieniem danych zawartych w wykazie oraz opublikowanej przez Ministerstwo Finansów – Metodyki dochowania należytej staranności[3].
W powyższym kontekście warto także wskazać, że wzmocnieniu ochrony interesów uczciwych przedsiębiorców ma służyć również planowane wdrożenie przez Krajową Administrację Skarbową – Programu Ostrzegania Przedsiębiorców (POP), którego celem będzie zabezpieczenie podmiotów gospodarczych przed nieświadomym uczestnictwem w oszustwie podatkowym (karuzeli podatkowej). Program ten, z założenia, stanowić ma bezpośrednią formę komunikacji między administracją, a przedsiębiorcami. W ramach programu, KAS będzie się dzieliła z podatnikami posiadanymi przez siebie informacjami i wynikami analiz, aby pomóc podmiotom gospodarczym lepiej identyfikować ryzykowne transakcje oraz unikać nieświadomego udziału w oszustwie z wykorzystaniem konstrukcji podatku VAT. Po otrzymaniu sygnału od KAS, przedsiębiorcy będą mogli podjąć odpowiednie działania, aby zweryfikować rzetelność swoich kontrahentów i zabezpieczyć się przed skutkami nieświadomego uczestnictwa w nielegalnym procederze[4].
Precyzyjne przestrzeganie obowiązków
Wprowadzane zmiany w przepisach oraz inicjatywy podejmowane przez Ministerstwo Finansów wiążą się m.in. z koniecznością wprowadzenia lub zmodyfikowania procedur wewnętrznych zapewniających bieżący monitoring informacji zamieszczanych w wykazie oraz innych danych dotyczących kontrahentów. Ponadto, wprowadzenie „białej listy” powinno skutkować zwiększoną starannością w zakresie precyzyjnego przestrzegania obowiązków aktualizacyjnych nałożonych przez ustawę o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.
Warto mieć na względzie, że od 1 września br. każdy podatnik, w tym firmy transportowe dokonujące rozliczeń ze swoimi kontrahentami (w tym podwykonawcami) będzie zobowiązany do szczegółowego weryfikowania informacji umieszczonych w wykazie, a w przypadku transakcji o wartości przekraczającej 15.000 zł – do dokonywania płatności na rachunek w nim wskazany. Czynność ta będzie stanowić istotny element wykazania należytej staranności w kontaktach biznesowych, która w przypadku nieświadomego uczestnictwa w transakcji uznanej za oszustwo czy nadużycie w podatku VAT – zwiększa szanse na skuteczne odliczenie VAT naliczonego.
Sylwia Grzesiak-Swatowska
Doradca podatkowy, Menedżer w ATNEO Doradztwo Cło Podatki Prawo Sp. z o.o.
Autorka od kilku lat zajmuje się obszarem z zakresu podatku VAT oraz cła, w tym w odniesieniu do transakcji importowych, eksportowych oraz wewnątrzwspólnotowych.
[1] Bliższe informacje: http://www.dziennikustaw.gov.pl/du/2019/1018/1
[2] Przepisy dotyczące sankcji wynikających z nowelizacji ustawy wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.
[3] Bliższe informacje: https://www.podatki.gov.pl/vat/bezpieczna-transakcja/nalezyta-starannosc/
[4] Bliższe informacje: http://www.lodzkie.kas.gov.pl/izba-administracji-skarbowej-w-lodzi/wiadomosci/aktualnosci/-/asset_publisher/wtP3/content/kas-wdraza-program-ostrzegania-przedsiebiorcow-pop?redirect=http%3A%2F%2Fwww.lodzkie.kas.gov.pl%2Fizba-administracji-skarbowej-w lodzi%2Fwiadomosci%2Faktualnosci%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_wtP3%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-2%26p_p_col_count%3D1
